Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến chất lượng và độ an toàn của thực phẩm, việc nắm rõ nguồn gốc sản phẩm trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Với ngành thủy sản, điều này lại càng thiết yếu. Vậy truy xuất nguồn gốc thủy sản là gì và tại sao nó lại được coi là nền tảng cho sự phát triển bền vững? Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện về vấn đề này.
Ngành thủy sản đóng góp quan trọng cho nền kinh tế Việt Nam
Truy xuất nguồn gốc thủy sản là gì?
Đây là quá trình ghi nhận và theo dõi toàn bộ hành trình của một sản phẩm thủy sản, từ khi còn là con giống, được nuôi trồng hoặc đánh bắt, qua các công đoạn chế biến, đóng gói, vận chuyển và cuối cùng là tới tay người tiêu dùng. Mục đích của việc này là để minh bạch hóa thông tin, giúp người mua có thể xác định được sản phẩm mà họ đang sử dụng có nguồn gốc từ đâu, được sản xuất như thế nào và đã trải qua những công đoạn nào.
Một hệ thống truy xuất nguồn gốc hiệu quả sẽ cung cấp các thông tin cơ bản sau:
- Tên sản phẩm: Tên khoa học và tên thương mại.
- Thông tin về lô hàng: Mã số lô, ngày sản xuất, ngày hết hạn.
- Thông tin về nguồn gốc: Vùng nuôi trồng, tên tàu đánh bắt, địa điểm khai thác.
- Quy trình sản xuất: Các bước sơ chế, chế biến, bảo quản.
- Chứng nhận liên quan: Các tiêu chuẩn chất lượng đã được cấp (ví dụ: VietGAP, GlobalGAP).
Tem truy xuất giúp truy xuất thông tin của thủy sản
Lợi ích của truy xuất nguồn gốc thủy sản
Việc áp dụng truy xuất nguồn gốc mang lại nhiều lợi ích cho tất cả các bên tham gia vào chuỗi cung ứng, từ nhà sản xuất, doanh nghiệp cho đến người tiêu dùng và cơ quan quản lý.
Đối với người tiêu dùng
Giả sử bạn là một người nội trợ và đang tìm mua một con cá tươi ngon cho bữa ăn gia đình. Việc có thể quét mã QR trên bao bì và xem được toàn bộ thông tin về con cá đó, từ nơi nuôi đến thức ăn sử dụng, sẽ giúp bạn cảm thấy yên tâm hơn rất nhiều. Việc này giúp bạn:
- Tăng sự tin tưởng: Nắm bắt thông tin về sản phẩm, đảm bảo rằng sản phẩm an toàn, không chứa chất cấm.
- An tâm về sức khỏe: Tránh mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng, có nguy cơ gây hại cho sức khỏe.
- Lựa chọn bền vững: Ưu tiên những sản phẩm từ các nguồn cung ứng uy tín, có trách nhiệm với môi trường.
Đối với doanh nghiệp sản xuất và chế biến
Một doanh nghiệp thủy sản đầu tư vào phần mềm truy xuất nguồn gốc thủy sản không chỉ tuân thủ quy định mà còn nhận được những lợi ích kinh tế rõ rệt.
- Nâng cao giá trị sản phẩm: Sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng thường được thị trường và người tiêu dùng đánh giá cao, có thể bán với giá tốt hơn.
- Tối ưu hóa quản lý: Dễ dàng kiểm soát các lô hàng, truy tìm nguyên nhân nếu có sự cố xảy ra, từ đó thu hồi sản phẩm nhanh chóng và hiệu quả.
- Mở rộng thị trường: Đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường xuất khẩu, đặc biệt là các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ, giúp tháo gỡ những rào cản thương mại.
→ Nội dung thêm: Ưu điểm của truy xuất nguồn gốc trong an toàn thực phẩm
Tem truy xuất giúp dễ dàng đáp ứng yêu cầu của quốc tế
Quy trình truy xuất nguồn gốc thủy sản
Một quy trình truy xuất nguồn gốc thủy sản thường bao gồm các bước sau:
- Thu thập thông tin: Ghi lại các dữ liệu quan trọng ở từng giai đoạn (ví dụ: thông tin về con giống, thức ăn, môi trường nuôi, thời gian thu hoạch).
- Ghi nhận và mã hóa dữ liệu: Đưa các thông tin đã thu thập vào một hệ thống hoặc phần mềm quản lý, gán mã số duy nhất cho từng lô sản phẩm.
- Tích hợp mã lên sản phẩm: Sử dụng các loại tem như mã vạch, mã QR Code để in thông tin và dán lên bao bì sản phẩm.
- Cung cấp thông tin cho người tiêu dùng: Người tiêu dùng sử dụng điện thoại để quét mã và tra cứu dữ liệu.
Các công nghệ thường sử dụng trong truy xuất nguồn gốc thủy sản
Sự phát triển của công nghệ là nền tảng giúp việc truy xuất nguồn gốc trở nên đơn giản và chính xác hơn.
Mã QR và Mã vạch
Đây là hai công nghệ phổ biến nhất. Mã QR có ưu điểm lưu trữ được nhiều thông tin hơn và dễ dàng đọc bằng smartphone, còn mã vạch lại quen thuộc và được dùng rộng rãi trong các hệ thống quản lý bán lẻ. Khách hàng của Tân Hoa Mai, một doanh nghiệp chuyên về dịch vụ in ấn, có thể dễ dàng tạo ra các loại tem mã QR chất lượng cao để dán lên sản phẩm của mình.
Công nghệ RFID (Radio Frequency Identification)
Đây là công nghệ sử dụng sóng vô tuyến để nhận dạng và theo dõi sản phẩm. Ưu điểm là có thể đọc thông tin từ khoảng cách xa và đọc nhiều mã cùng lúc mà không cần tiếp xúc trực tiếp.
Công nghệ Blockchain
Blockchain tạo ra một chuỗi dữ liệu bất biến, không thể sửa đổi. Công nghệ này tăng cường tính minh bạch và độ tin cậy của thông tin, giảm nguy cơ làm giả hoặc gian lận dữ liệu. Tuy nhiên, chi phí triển khai và vận hành vẫn là một thách thức.
Thực trạng và thách thức khi triển khai truy xuất nguồn gốc thủy sản tại Việt Nam
Việt Nam đã và đang nỗ lực áp dụng các quy định về truy xuất nguồn gốc, đặc biệt là trong bối cảnh chống khai thác IUU. Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức nhất định:
- Chi phí đầu tư: Việc xây dựng một hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản hiện đại đòi hỏi chi phí ban đầu khá lớn, từ phần mềm đến trang thiết bị.
- Thủ tục phức tạp: Một số quy trình thủ tục hành chính vẫn chưa được đơn giản hóa, gây khó khăn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
- Sự đồng bộ: Việc kết nối dữ liệu giữa các bên tham gia (ngư dân, cảng cá, nhà máy chế biến, doanh nghiệp vận tải) còn chưa đồng bộ.
Những câu hỏi thường gặp về truy xuất nguồn gốc thủy sản
Truy xuất nguồn gốc thủy sản là gì và tại sao lại quan trọng?
Đây là quá trình ghi nhận và theo dõi toàn bộ thông tin về sản phẩm, từ nơi sản xuất (ao nuôi, tàu đánh bắt) cho đến khi sản phẩm đến tay người tiêu dùng. Nó giúp đảm bảo tính minh bạch, an toàn vệ sinh thực phẩm và nâng cao giá trị sản phẩm.
Ai chịu trách nhiệm truy xuất nguồn gốc?
Theo Nghị định 26/2019/NĐ-CP, doanh nghiệp sản xuất, chế biến và kinh doanh thủy sản có trách nhiệm thiết lập và duy trì hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm thủy sản của mình.
Truy xuất nguồn gốc có bắt buộc không?
Đối với thủy sản xuất khẩu, truy xuất nguồn gốc là một yêu cầu bắt buộc của nhiều thị trường lớn như châu Âu, Mỹ. Đối với sản phẩm tiêu thụ nội địa, đây là một tiêu chí quan trọng để xây dựng niềm tin với khách hàng.
Làm thế nào để kiểm tra thông tin truy xuất nguồn gốc?
Hầu hết các sản phẩm thủy sản đã áp dụng truy xuất nguồn gốc đều có mã QR hoặc mã số trên bao bì. Bạn chỉ cần dùng điện thoại để quét mã hoặc nhập mã số đó vào ứng dụng/website của nhà sản xuất để xem thông tin chi tiết.
Những công nghệ nào được sử dụng phổ biến để truy xuất nguồn gốc thủy sản?
Các công nghệ phổ biến bao gồm mã vạch (Barcode), mã QR Code, công nghệ RFID và đặc biệt là công nghệ Blockchain. Các công nghệ này giúp lưu trữ và chia sẻ thông tin sản phẩm một cách an toàn và minh bạch.
Việt Nam có quy định pháp luật nào về truy xuất nguồn gốc thủy sản không?
Có, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan, ví dụ như Luật Thủy sản 2017 và Nghị định 26/2019/NĐ-CP. Các văn bản này quy định rõ về trách nhiệm của các bên trong việc thiết lập và duy trì hệ thống truy xuất nguồn gốc.
Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, truy xuất nguồn gốc thủy sản không chỉ là một quy định mà còn là một công cụ kinh doanh hiệu quả. Việc đầu tư vào công nghệ truy xuất giúp doanh nghiệp nâng cao giá trị, mở rộng thị trường và xây dựng niềm tin lâu dài với người tiêu dùng. Đồng thời, nó cũng góp phần vào việc quản lý ngành thủy sản một cách minh bạch và bền vững hơn.
